Thúc đẩy chuyển đổi xanh và chuyển đổi số trong lĩnh vực xây dựng

Trước những yêu cầu cấp bách về phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu và chuyển đổi số trong lĩnh vực đô thị và công trình, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh vừa tổ chức Hội thảo ngành Quản lý đô thị và Công trình năm 2025 với chủ đề “Phát triển đô thị xanh và đô thị thông minh”.

Hội thảo "Phát triển đô thị xanh và đô thị thông minh” có sự tham dự của nhiều chuyên gia, doanh nghiệp và sinh viên.

Phát triển đô thị và thách thức ô nhiễm môi trường

Phát biểu tại Hội thảo, PGS. TS. Lê Hoàng Nghiêm – Phó Hiệu trưởng, Trường ĐH Tài nguyên và Môi trường TP. HCM cho biết: “Chúng ta đang sống trong một giai đoạn mà đô thị không chỉ đơn thuần là nơi ở, mà còn là không gian sống, không gian sáng tạo và là hình ảnh phản chiếu tầm nhìn của mỗi địa phương, rộng hơn là của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, các đô thị hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức: ô nhiễm môi trường, quá tải hạ tầng, biến đổi khí hậu và chất lượng sống chưa đồng đều”.

PGS. TS. Lê Hoàng Nghiêm – Phó Hiệu trưởng, Trường ĐH Tài nguyên và Môi trường TP. HCM phát biểu tại Hội thảo

Theo PGS.TS. Lê Hoàng Nghiêm, Singapore – được mệnh danh là “thành phố vườn” nhờ chiến lược phát triển xanh bài bản từ quy hoạch, hạ tầng đến luật pháp; Copenhagen (Đan Mạch) – không chỉ là một đô thị xanh mà còn hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2025. Còn ở Việt Nam, chúng ta cũng đang từng bước tiếp cận mô hình này. Đơn cử như: TP. Hội An với mô hình phố cổ không khói xe; Khu đô thị Ecopark (Hưng Yên) hay Sala (TP.HCM) – là những ví dụ cho nỗ lực phát triển không gian xanh, hài hòa với môi trường tự nhiên.

Tại Việt Nam, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách quan trọng, như Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững đến năm 2030, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, Chương trình Chuyển đổi số quốc gia với định hướng xây dựng chính quyền số, hạ tầng số và đô thị thông minh. Các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội, Đà Nẵng… đã bắt đầu xây dựng trung tâm điều hành thông minh (IOC) liên kết các dữ liệu y tế, giáo dục, môi trường, giao thông để phục vụ người dân một cách hiệu quả, ứng dụng GIS trong quy hoạch số, và triển khai các giải pháp như: Cảnh báo ngập qua điện thoại, Bản đồ 3D không gian ngầm đô thị, Ứng dụng AI trong điều phối giao thông… “Những mô hình này không chỉ làm cho đô thị “hiện đại hơn”, mà còn góp phần giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng, tăng khả năng chống chịu và cải thiện chất lượng sống cho người dân”, PGS.TS. Lê Hoàng Nghiêm nhận định.

Hội thảo do TS. Đặng Xuân Trường - Trưởng Bộ môn Quản lý hạ tầng đô thị chủ trì.

Chủ trì hội thảo, TS. Đặng Xuân Trường - Trưởng Bộ môn Quản lý hạ tầng đô thị (Trường ĐH Tài nguyên và Môi trường TP. HCM) cho biết: “Tốc độ đô thị hóa nhanh chóng đang đặt ra nhiều áp lực cho hệ thống hạ tầng, môi trường và chất lượng sống. Trong bối cảnh ấy, “Đô thị xanh” không chỉ đơn thuần là trồng cây xanh, mà là phát triển hài hòa giữa kiến trúc, sinh thái, giao thông và năng lượng. Còn “đô thị thông minh” không chỉ là cảm biến hay dữ liệu lớn, mà là cả một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vì con người”.

Giải pháp “giao thông xanh”

Tham luận tại hội thảo với chủ đề “phát triển hạ tầng giao thông đô thị” , TS. Vương Tấn Đức, giảng viên Khoa Kinh tế (Trường ĐH Tài nguyên và Môi trường TP.HCM) nêu một số bất cập hiện nay như: “Mật độ đường thấp (~2 km/km²), nhiều tuyến nhỏ, xuống cấp. Quy hoạch chưa đồng bộ giữa giao thông và phát triển đô thị. Thiếu kết nối liên vùng – đường vành đai, hướng tâm chưa hoàn chỉnh. Hạ tầng cho người đi bộ, xe đạp và xe buýt kém phát triển. Phân cấp quản lý chồng chéo, thiếu phối hợp giữa các cơ quan. Thiếu dữ liệu thời gian thực, hệ thống giám sát chưa đầy đủ. Quản lý đỗ xe lỏng lẻo, sử dụng vỉa hè trái phép. Thiếu chế tài hiệu quả trong kiểm soát phương tiện cá nhân. Gia tăng dân số và phương tiện nhanh hơn năng lực hạ tầng Ùn tắc lan rộng: 29 điểm nóng thường xuyên (theo Sở GTVT). Ô nhiễm không khí và tiếng ồn nghiêm trọng ở khu vực trung tâm. Giao thông công cộng yếu, thị phần <10% (chưa có metro hoạt động). Khó thu hút đầu tư tư nhân vào vận tải công cộng do lợi nhuận thấp…”.

TS. Vương Tấn Đức, giảng viên Khoa Kinh tế trình bày tham luận tại Hội thảo.

TS. Vương Tấn Đức đề xuất giải pháp: Cung cấp những phân tích hiệu quả và kịp thời về chính sách giao thông, môi trường và sử dụng đất. Ví dụ như, đánh giá những hành lang giao thông mới (đường, metro, monorail, đường sắt nhẹ, đường sắt và xe buýt) hoặc tính toán lượng khí thải carbonic từ phương tiện giao thông cũng như năng lượng tiêu thụ của giao thông tại TPHCM…

Để thử nghiệm những ý tưởng và chiến lược mới, hiểu rõ những ảnh hưởng của quyết định trước khi triển khai và tiêu hao thời gian, nguồn lực. Dự đoán nhu cầu tương lai, dự đoán xem điều gì sẽ xảy ra cho thị trường giao thông công cộng (đường sắt, metro, xe buýt) qua từng giai đoạn do có sự so sánh với xe ô tô và những hành khách sẽ phản ứng như thế nào đối với những chính sách mới. Hỗ trợ cải thiện những hiểu biết về ảnh hưởng của các chính sách lên đối với hệ thống giao thông/sử dụng đất. Trong nhiệm vụ hoạch định và đánh giá chính sách, cần phải xác định được những điểm mạnh và yếu của các chính sách. Khả năng này của mô hình là rất quan trọng để đưa ra được những chiến lược và chính sách có hiệu quả.

Ông Nguyễn Kim Toản, Giám đốc công ty TNHH Thường Nhật nêu vai trò của giao thông đường thủy.

Phát triển giao thông thủy

Ông Nguyễn Kim Toản, Giám đốc công ty TNHH Thường Nhật cho rằng, TP. Hồ Chí Minh hiện đang đối mặt với áp lực đô thị hóa nhanh, gia tăng dân số, tình trạng ùn tắc giao thông đường bộ ngày càng nghiêm trọng trong khi chưa khai thác hiệu quả tiềm năng tọ lớn từ hệ thống sông, kênh, rạch hiện hữu. Nhiều khu vực có nhu cầu đi lại cao nhưng chưa có điều kiện thuận lợi để phát triển giao thông thủy như thiếu bến bãi, chưa có đơn vị vận hành, hoặc chưa được cập nhật vào quy hoạch.

Có thể thấy việc phát triển các tuyến giao thông thủy không chỉ mang tính cấp thiết trước mắt, mà còn đóng vai trò chiến lược lâu dài trong việc xây dựng một mạng lưới giao thông công cộng đa phương thức, hiện đại, xanh - sạch - bền vững cho TP. Hồ Chí Minh.

“Hệ thống SAIGON WATERBUS ra đời và đã góp phần tạo ra một chuổi hạ tầng kết nối phát triển vận chuyển và du lịch đường thủy, đa dạng hóa phương thức giao thông, đồng hành giá trị văn hóa Sài Gòn 300 năm trên bến dưới thuyền”, ông Toản chia sẻ.

Hội thảo có sự tham gia của nhiều chuyên gia, giảng viên, sinh viên...

Ths. Lê Cao Tuấn, Phó viện trưởng Viện nghiên cứu đô thị và phát triển hạ tầng nêu một số nhiệm vụ, giải pháp về phát triển đô thị xanh như: Rà soát, hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế chính sách, định mức kinh tế kỹ thuật và ban hành các hướng dẫn về phát triển đô thị thông minh bền vững; Từng bước hình thành và hoàn thiện hệ thống các quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia về lĩnh vực đô thị thông minh, thúc đẩy nghiên cứu khoa học cơ bản và nghiên cứu ứng dụng đô thị thông minh bền vững.

Hình thành, kết nối liên thông, duy trì và vận hành hệ thống dữ liệu không gian đô thị số hóa và cơ sở dữ liệu đô thị quốc gia; Đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông minh trong quy hoạch và quản lý phát triển đô thị; Phát triển hạ tầng đô thị thông minh; Phát triển các tiện ích thông minh cho dân cư đô thị; Xây dựng tiềm lực phát triển đô thị thông minh bền vững.

Tăng cường huy động các nguồn vốn đầu tư, hỗ trợ kỹ thuật trong và ngoài nước; Tích cực thúc đẩy hợp tác quốc tế, trao đổi chuyển giao công nghệ về phát triển đô thị thông minh bền vững…

Nguồn: Lê Phong – Bảo Chung (Báo Người xây dựng)